VISAO MISAO OBJECTIVO HAKSESUK BOLA FH KKN HOME FH LPV ARTIGOS FH MUZIKA LIA MENON FH RESPONDE

20160410

500 ANOS - TINAN ATUS LIMA: Kapítulu 51 – Reokupasaun Timor Portugés (1945-1975) - Parte Daruak

500 ANOS – TINAN ATUS LIMA  Emar Timor Ho Malae Mutin Hasoru Malu  
Dom Carlos Filipe Ximenes Belo

Kapitulu 51 - Reokupasaun Timor Portugés (1945-1975)

(Parte Daruak)

Hahú fulan Setembru 1945, Kolónia Timor Portugés hadi’a-aan iha aspetu hotu hotu: administrasaun, saúde, edukasaun, transportes, agrikultura no komérsiu.

Maibé uluk knana’in, Governu ho Uma kreda halo avaliasaun kona ba konsekuensia funu nian no okupasaun estranjeira nian.

Tuir Governu funu no okupasuan japonés husik hela destruisaun barak, dehan katak buat barak sobu aat, sunu no lakon: ema deit, besik rihun hatus ida (100 mil) mak mate ka lakon; iha kapital Dili no vila seluk, uma barak mak sobu rahun; liuron, portu (ponte-cais) no ponte sira sobu lakon; plantasaun nuu, kafe, ai-borracha barak, natar no to’os mak husik hela; ema barak mak hetan moras oin-oin.

Hosi parte Uma kreda nian, tuir amo Bispo Jaime Garcia Goulart nia relatório: amo lulik na’in haat mak mate; dioseze lakon efifisu hitu nulo (70): edifisiu sira mak hanesan uma kreda (igreja), kapela, eskola, uma rezidensia; ema sarani rihun haat (4000) mak mate ka lakon.

Bainhira tropas japnés husik tiha Timor, malae muitn hahú kaer fali Kolónia Timor, nebé bolu Timor Português.

Ita haree uluk aspetu administrasaun Kolónia nian:

Governador ka embot mak Óscar Freire Vasconcelos Ruas; Xefi Repartisaun Obras Públicas: Eng. António Manuel Vassalo e Silva; Xefi Repartisaun Saúde e Higiene: Dr. Francisco José Lacerda da Costa Félix (capitão-médico); Xefi Repartisaun Correios e Telégrafos: Armando Marques Girão (capitão de engenharia).

Autoridades sira Iha Concelho Dili no Circunscrições:

Concelho de Dili, Administrador: Manuel Nascimento Vieira (capitão de infantaria); Circunscrição Fronteira: João Cândido Lopes (tenente reformado); Circunscrição Lautém: Jaime Herminio Ramalho dos Santos (tenente de infantaria); Circunscrição São Domingos (Baucau): António de Oliveira Liberato (tenente de infantaria); Circunscrição de Manatuto: José Afonso Ribeiro (tenente reformado); Circunscrição de Oe-Cusse: Fernando Plínio Tinoco; Circunscrição de Aileu/Suro: José Augusto Gomes (tenente reformado). Governu mos foti Chefe do Posto atu ba ukun Postos Administrativos. Liurai no xefi suku sira hahú ukun fali sira nia reinu. Maibé, balu ne'ebé fo tulun (apoio) ba japonés, malae haruka ba dadur iha Ataúro.

Hosi Dioseze Dili, amo Bispo loke fali parokia Dili no Missões Catolicas:

Bispo: Dom Jaime Garcia Goulart; Chanceler: padre Porfírio Campos; Paróquia Dili (iha Balide): padre Ezequiel Pascoal Enes; Misaun Ainaro: padre Alberto Ressurreição Gonçalves: Missão Alas. Padre António Grebaldo da Conceição Fernandes: Misaun Baucau: padre Jacinto António Campos; Misaun Ermera: Padre António Manuel Serra; Misaun Manatuto: padre Diogo José de Almeida; Misaun Oe-Cusse: padre Norberto Augusto Parada; Misaun Ossú: padre Manuel Silveira Luís; Missão Soibada: padre Januário Coelho da Silva; Misaun Cova-Lima: padre Carlos da rocha Pereira.

Amo Bispo mos haruka loke fali escolas sira no Pré-Seminário no Escola de Professores-Catequistas iha Soibda.

(sei tutan)

Dom Carlos Filipe Ximenes Belo
Premiu Nobel Paz 1996

Sem comentários:

Enviar um comentário

Nota: só um membro deste blogue pode publicar um comentário.